Saturday, April 11, 2009

సుమతీ శతకం - పదకొండవ బాగం

కసుగాయ గఱచి చూచిన
మసలక తన యొగరు గాక మధురంబగునా?
పసగలుగు యువతు లుండగ
బసిబాలల బొందువాడు పశువుర సుమతీ!

బావం :: పండిన పండు తినక పచ్చికాయను కొరికినచో వెంటనే వగరు పుట్టును కానీ మధురంగా ఉండదు. అట్లే యవ్వనవతులైన స్త్రీలుండగా పసిబాలలతో సంబోగించుట వికటమనిపించును. ఆట్టివాడు పశువుతో సమానం.
-------00-------

కవిగాని వాని వ్రాతయు
నవరస భావములేని నాతుల వలపుం
దవిలి చను పంది నేయని
వివిధాయుధ కౌశలంబు వృధరా సుమతీ!

బావం :: నవరస భావములు లేకుండా, కవిత్వము నేర్వని వాడు వ్రాసిన వ్రాతయు, స్త్రీలయొక్క ప్రేమ, తనకు ముందుగా పరుగెత్తుతున్న పండిని కొట్టలేని మానవుని నానవిధ ఆయుధములను వాడుట యందలి నేర్పరితనము వ్యర్థము.
-------000-------

కాదుసుమీ దుస్సంగతి
పోదుసుమీ కీర్తికాంత పొందిన పిదపన్,
వాదుసుమీ యప్పిచ్చుట
లేదుసుమీ సతులవలపు లేశము సుమతీ!

బావం :: దుర్జనుడితో స్నేహం చేయరాదు. కీర్తివచ్చినను పిదప నశించదు. అప్పులిచ్చుట తగవులకు మూలము. స్త్రీలకడ కొద్దిమాత్రము కూడా ప్రేమ ఉండదు.

Saturday, April 4, 2009

వేమన శతకం - పదకొండవ బాగం

మృగ మదంబుచూడ మీద నల్లగనుండు
పరిఢవిల్లు దాని పరిమళంబు
గురువులైన వారి గుణము లీలాగురా
విశ్వదాభిరామ వినురవేమ.

బావం :: కస్తూరి చూడటానికి నల్లగా ఉన్నప్పటికీ, దాని సువాసన అంతటా వ్యాపించును. ఆ రీతిగనే మంచివారి గుణములు పైకి గొప్పగా కనిపించకపోయునా అంతటా వ్యాపిస్తాయు.
-------000-------

నిండు నదులు పాఱు నిల్చి గంభీరమై
వెర్రివాగు పాఱు వేగబొర్లి
అల్పుడాడు రీతి నధికుండు నాడునా
విశ్వదాభిరామ వినురవేమ.

బావం :: గొప్ప నదులు నిదానంగాను, గంభీరంగానూ ప్రవహించును. కానీ పిల్లవాగులు అతివేగంగా గట్లుదాటి పొర్లి ప్రవహించును. అట్లే యోగ్యుడు నిదానముగా, గంభీరంగా మాట్లాడును, నీచుడు బడ బడ వాగుచూ ఉండును.
-------000-------

కులములోన నొకడు గుణవంతుడండిన
కులము వెలయు వాని గుణము చేత
వెలయు వనములోన మలయజంబున్నట్లు
విశ్వదాభిరామ వినురవేమ.

బావం :: అడవిలో మంచి గంధపు చెట్లున్నచో ఆ అడవి అంతా మంచి వాసనతో వ్యాపించి ఉండును. అట్లే ఒక వంశమునందొక గుణవంతుడు ఉండినచో ఆ వంశము అంతటికీ కీర్తి వచ్చును.

Saturday, March 21, 2009

సుమతీ శతకం - పదవ బాగం

కరణము గరణము నమ్మిన 
మరణాంతక మౌను గాని మనలేడు సుమీ;
కరణము దన సరి కరణము 
మరి నమ్మక మర్మ మీక మనవలె సుమతీ. 
 
బావం :: ఒక లేఖకుడు మఱియొక లేఖకుని నమ్మిన మరణముతో సమానమైన ఆపదను చెందును కావున లేఖకుడైనవాడు తనతో సమానుడైన మఱియొక లేఖరిని విశ్వసింపక తన గుట్టు ఈయక జీవింపవలయును.
-------౦౦౦-------
 
కరణముల ననుసరింపక 
విరసంబున దిన్న తిండి వికటించు జుమీ 
యిరుసున కందెన బెట్టక 
పరమేశ్వరు బండి యైన బారదు సుమతీ.
 
బావం :: బండి యిరుసునకు కందెన పెట్టకున్నచో భగవంతుని బండియైనను త్వరితంగా పరుగెత్తదు. అదే విధముగా లేఖకుడు చెప్పినట్లు విని అతని వెంబడింపక విరోధముతో మెలగినవారు సుఖముగా మన జాలరు.
-------౦౦౦-------
 
కరణము సాదైయున్నను,
గరి మద ముడిగినను, బాము గఱవక యున్నన్‌,
ధర దేలు మీటకున్నను,
గర మరుదుగ లెక్క గొనరు గదరా సుమతీ.
 
బావం :: భూమియందు కరణము నెమ్మదివాడైనను, ఏనుగు మదము పోయినదైననూ, త్రాచు కఱవకున్నను, తేలు కుట్టకున్నను ఆశ్చర్యముతో మిక్కిలి తేలికగా చూతురు.

Friday, March 13, 2009

వేమన శతకం - పదవ బాగం

నిక్కమైన మంచి నీలమొక్కటి చాలు
తళ్కు బెళ్కు రాళ్ళు తట్టెడేల
చాటు పద్య మిలను చాలదా యొకటైన
విశ్వదాభిరామ వినురవేమ.

బావం :: తళతళ మెరిసే రంగు రాళ్లు తట్టెడు ఉండటంకన్నా జాతి నీలమణి ఒక్కటి ఉన్ననూ మన్చిది. ఆ రీతిగనే సారములేని వందలాది పద్యములు చదవడం కంటే సారముగల ఒక్క చాటు పద్యం మేలు.
-------౦౦౦-------

చిత్తశుద్దిగల్గి చేసిన పుణ్యంబు
కొంచెమయున నదియు గొదువ గాదు
విత్తనంబు మర్రి వృక్షంబున నెంత
విశ్వదాభిరామ వినురవేమ.

బావం :: మంచి మనసుతో చేసిన పుణ్యము కొంచెమైననూ ఫలితం హెచ్చుగా ఉండును. ఎలాగంటే చిన్న మర్రివిత్తనం నుంచి పెరిగిన చెట్టు మహావృక్షం అగును కదా!
-------౦౦౦-------

ప్రియములేని విందు పిండివంటల చేటు  
భక్తి లేని పూజ పత్రి చేటు
పాత్ర మెరుగనీ వి బంగారు చేటురా
విశ్వదాభిరామ వినురవేమ.

బావం :: ఆప్యాయం లేకుండా వింధుబోజనము పెట్టిన పిండివంటకము వ్యర్థమగును. భక్తిలేకుండా పూజచేసిన పూజాసామగ్రి వ్యర్థం. అదేవిదంగా అర్హతలేనివానికి దానము చేసిన ధనము వ్యర్థం అగును.

Sunday, March 8, 2009

సుమతీ శతకం - తొమ్మిదవ బాగం

కనకపు సింహాసనమున
శునకము గూర్చుండబెట్టి శుభ లగ్నమునం
దొనరగ బట్టము గట్టిన
వెనుకటి గుణమేల మాను వినరా సుమతీ.

బావం :: కుక్కను తీసుకొని వచ్చి మంచి ముహూర్తమునందు బంగారు గద్దె మీద కూర్చుండబెట్టి పట్టాభిషేకము చేసినప్పటికి దాని నైజగుణము నేలాగున మానలేదో ఆ విధముగనే అల్పుడైనవానికి ఎంత గౌరవముచేసి మంచి పదవొసంగినను తన నీచత్వమును వదలనేరడు.
-------000-------

కప్పకు నొరగాలైనను,
సర్పమునకు రోగమైన, సతి తులువైనన్‌,
ముప్పున దరిద్రుడైనను,
తప్పదు మఱి దుఃఖ మగుట తథ్యము సుమతీ.

బావం :: కప్పకు కాలు విఱిగినను, పాముకు రోగము కలిగినను, భార్య దుష్టురాలైనను, ముసలితనములో దారిద్ర్యము సంభవించినను, ఎక్కువ దుఖప్రదమగును తప్పదు.
-------000-------

కమలములు నీట బాసిన
కమలాప్తుని రశ్మి సోకి కమలిన భంగిన్‌
తమ తమ నెలవులు దప్పిన
తమ మిత్రులు శత్రులౌట తథ్యము సుమతీ.

బావం :: కమలములు తమ నివాసమైన నీటిని విడిచిపెట్టిన తరువాత తమ మిత్రుడైన సూర్యుని యొక్క ఎండ తాకుడుకే కమలుచున్నవి. అట్లే మానవులు తమ తమ నివాసములను విడిచి పెట్టినచో తమస్నేహితులే తమకు శత్రువులగుదురు.

Sunday, February 22, 2009

వేమన శతకం - తొమ్మిదవ బాగం

అంతరంగమందు నపరాధములు చేసి
మంచివానివలెనె మనుజుడుండు
ఇతరు లెరుగకున్న నీశ్వరుడెరుగడా?
విశ్వదాభిరామ వినురవేమ.


బావం :: మోసకారి ఆయున మనుజుడు తన అంతరంగమందు మిక్కిలి అపరాధములు చేసినను కూడా బాహ్య ప్రపంచముకు చాలా బుద్డిమంతుని వలె కనిపించును.
ఈ విషయం ఇతరులు గ్రహించలేకపోయునప్పటికీ ఈశ్వరుడు తప్పకుండా గుర్తిస్తాడు.
-------౦౦౦-------
 
కల్లుకుండకెన్ని ఘనభూషణము లిడ్డ 
అందులోని కంపు చిందులిడదె?
తులవ పదవిగొన్న దొలి గుణమేమగు?
విశ్వదాభిరామ వినురవేమ.
బావం ::  గొప్ప  గొప్ప ఆభరణములతో అలంకరించినా కళ్ళుకుండ నుంచి వచ్చే వాసన బాగుండాదు కదా!  చెడ్డవాడు  ఉన్నత పదవులు అలంకరించినా గుణం మారదు.
-------000-------
 
కానివాని తోడ గలసి మెలంగిన 
హానివచ్చు నెంతవానికైన
కాకిగూడి హంస కష్టంబు పొందదా?
విశ్వదాభిరామ వినురవేమ.
బావం ::  అర్హత లేనివారితో స్నేహం చేయడంవల్ల  ఎంత గొప్పవారికైనా  కష్టాలు కలుగుతాయి. కాకితో మితృత్వం చేసి హంస కష్టాలపాలు ఆయునట్టు.






Sunday, February 15, 2009

సుమతీ శతకం - ఎనిమిదవ బాగం

ఒల్లని సతి నొల్లని పతి,
నొల్లని చెలికాని విడువ నొల్లని వాడే
గొల్లండు, కాక ధరలో
గొల్లండును గొల్లడౌనె గుణమున సుమతీ.

బావం :: తన్ను ప్రేమించని భార్యను, యజమానుని, స్నేహితుని విడిచిపెట్టుటకు అంగీకరింపనివాడే వెర్రిగొల్లవాడు.కాని జాతిచేత గొల్లవాదైనంత మాత్రమున గుణములయందు వెర్రి గొల్లవాడు కాదు.
-------000-------

ఓడల బండ్లును వచ్చును,
ఓడలు నాబండ్లమీద నొప్పుగ వచ్చున్‌,
ఓడలు బండ్లును వలనే
వాడంబడు గలిమి లేమి వసుధను సుమతీ.

బావం :: నావలమీద బండ్లును, బండ్లమీద నావలును వచ్చునట్లుగనే భాగ్యవంతులకు దారిద్ర్యము, దరిద్రులకు భాగ్యమును పర్యాయముగా కలుగుచుండును.
-------000-------

కడు బలవంతుడైనను
బుడమిని బ్రాయంపుటాలి బుట్టిన యింటన్‌
దడవుండ నిచ్చెనేనియు
బడుపుగ నంగడికి దానె బంపుట సుమతీ.

బావం :: ఎంత సమర్ధత కలవాడైనను యవ్వనమందున్న భార్యను చిరకాలము పుట్టినయింట నుండనిచ్చినచోతానే స్వయముగా భార్యను వ్యభిచార వృత్తికి దింపినవాడగును.